توپکاپی؛ کاخ آرزوها و اشک های امپراطوری عثمانی

کاخ توپکاپی که در نزدیکی تنگه بسفر قرار دارد، همواره شاهد بزرگترین افتخارات و تراژدی ترین وقایع تاریخ عثمانی بوده است. در حال حاضر این قصر به موزه تبدیل شده است اما کمتر از ۱۰۰ سال پیش خانه سلاطین عثمانی، حرمسرا و دیگر ملازمان ایشان به شمار می رفت.

کاخ توپکاپی بین سال های ۱۴۶۶ تا ۱۴۷۸ به دستور سلطان محمد دوم (sultan Mehmet II) در استانبول ساخته شد. پس از فتح شهر در سال ۱۴۵۳ وی به مکانی جدید برای زندگی و حکمرانی بر امپراطوری نیاز داشت. کاخ توپکاپی بر روی ویرانه های باستانی امپراطوری بیزانس ساخته شد. دلیل آن هم این بود که عثمانی ها می خواستند تداوم جلال قدرت باستانی شان بر همگان مبرهن باشد نه اینکه تنها به عنوان قدرتی جدید شناخته شوند.

از آنجایی که هر سلطان یک بخش جدید به توپکاپی اضافه کرد، در طول زمان و بسته به سبک و سیاق هر پادشاه، قطعات مختلفی بر پیچ و خم قصر افزوده شد. عمارت جینیلی (Cinili) اولین ساختمان کاخ به شمار می رود که ساخت آن در سال 1472 به پایان رسید. در اواخر قرن پانزدهم، کاخ توپکاپی به محل اصلی اقامت سلاطین عثمانی بدل گشت.

در زبان ترکی “توپکاپی” (topkapi)  به معنای “دروازه توپ ها” (the gate of cannons) است. این نام از توپ های بزرگی که در خارج از دروازه قصر استقرار یافته اند، نشات می گیرد. این توپ ها در حین فتح شهر مورد استفاده قرار گرفتند.

در سوم آوریل ۱۹۲۴ مقامات کشور تصمیم گرفتند که کاخ توپکاپی به موزه توپکاپی تبدیل شود. کاخ توپکاپی اولین موزه جمهوری ترکیه محسوب می شود.

از کاخ توپکاپی به عنوان میراث جهانی محافظت می شود. تقریبا دیوارهایی به طول ۵ کیلومتر سرتاسر کاخ توپکاپی را در بر گرفته اند. توپکاپی بزرگترین کاخ جهان است. یک شهر در داخل شهری دیگر. اگرچه امروز کاخ توپکاپی کوچکتر شده اما از جذابیت های دیدنی آن برای بازدید و کسب تجربه کاسته نشده است.

کاخ همچنان در قلب شهر و در نزدیکی مساجد بزرگی مانند سلیمانیه و مسجد آبی در حوالی بسفر قرار دارد. بسیاری از خانه های چوبی اطراف کاخ توپکاپی از بین رفته اند یا خانه های جدیدتری جایگزین آنها شده اند. اما ساختمان اصلی کاخ هنوز پابرجاست.

سه اقامتگاه سلطان

این طور که پیداست در ابتدا ۷۰۰ تا ۸۰۰ نفر در این قصر زندگی می کردند اما این رقم در طول سالیان به ۵۰۰۰ نفر رسید. کاخ دارای سه بخش اصلی می باشد: کاخ قدیمی، کاخ جدید و کاخ ییلدیز (Yildiz Palace). آنچه به عنوان توپکاپی شناخته می شود همان قصر جدید است.

کاخ قدیمی اولین ساختمانی است که در شهر تازه فتح شده ساخته شد. این کاخ در سال ۱۵۲۴ در آتش سوزی آسیب دید و پس از آن بیشتر ساکنین برای زندگی به کاخ جدید رفتند.

قسمتی از کاخ قدیمی مورد احیا و بازسازی قرار گرفت اما در دوران حکومت سلطان عبدالعزیز که در بین سال های (۱۸۶۲-۱۸۷۶) فرمانروایی می کرد، این کاخ بار دیگر ویران شد. این بار دروازه فرمانده کل قوا به جای کاخ قرار گرفت که امروز بخشی از دانشگاه استانبول است.

ساخت کاخ جدید به دستور سلطان محمد دوم و به شکلی لوکس تر آغاز شد. موقعیت مکانی کاخ در جایی واقع شد که کاملا به منظره ساختمان های دولتی، اماکن خوشگذرانی، حمام ها، کارگاه ها، آشپزخانه ها، اقامتگاه های مسکونی و غیره اشراف داشت. تمام زندگی خصوصی و سیاسی سلطان در این محدوده قرار داشت.

سلطان با مشاورانش در این کاخ جلسه تشکیل می داد، اگر در جنگ پیروز می شدند برای سربازانش در این مکان جشن و ضیافت برپا می کرد و استراتژی تعیین می کرد. با گذشت زمان، این کاخ به مرکز اصلی زندگی خانوادگی و فرهنگ محلی بدل گشت.

در قرن ۱۸، یک کاخ جدید در بشیکتاش (Besiktas) استانبول ساخته شد. این قصر تابستانی برای سلطان سلیم سوم بود که در بین سال های (۱۷۸۹-۱۸۰۷) حکومت می کرد. سلطان محمود دوم (۱۸۰۸-۳۹)، که می خواست از شلوغی دربار به دور باشد، بیشتر زمان خود را در این کاخ سپری می کرد.

کاخ ییلدیز برای سلطان به منزله یک آبادی بود که می توانست بدون خروج از پایتخت استراحت کند. اما این ایده توسط سلطان عبدالحمید دوم (sultan Abdulhamid II) که کل دربار خود را به آنجا انتقال داد، تغییر یافت.

قلب حرم

حرم در واقع خانه صدها زن و فرزندانشان به شمار می رفت. حرم همچنین، جایی بود که شاهزادگان تا سن ۱۶ سالگی در آن زندگی می کردند. زنان حرم های عثمانی بهترین آموزش ممکن را دریافت می کردند و برای حمایت مالی از قصر تلاش می کردند.

نام حرم از واژه عربی “حریم” به معنای “ممنوع” برگرفته شده است. اکثر مردان نمی توانستند وارد این قسمت از کاخ شوند. پیشتر حرم حتی از کاخ سلطان هم جدا بود. وضعیت زمانی تغییر کرد که زنی باهوش و زیبا قلب سلیمان بزرگ را ربود. او در سرزمین پادشاهی لهستان متولد شده بود.

نام او الکساندرا، توسط سلطان سلیمان به “خرم” تغییر یافت. او یک زن مسیحی بود و می خواست با سلطان رابطه ای واقعی داشته باشد؛ بنابراین برای رسیدن به اهدافش باید از سرنوشت کمک می گرفت.

مرکز قدرت حرمسرا در منزلگاه والده سلطان بود. والده سلطان مادر پادشاه و اولین بانوی حرم امپراطوری عثمانی محسوب می شد.

تنها زنی که می توانست حرم را اداره کند باید همسر یا مادر سلطان می بود.

اولین والده بزرگ تاریخ عثمانی “خرم سلطان” است، اما نام زنانی مانند“نوربانو سلطان” همسر سلیم دوم و “کوشم سلطان” همسر سلطان احمد اول، همیشه به دنبال خرم سلطان آورده می شود.

این زنان در تاریخ عثمانی بسیار قدرتمند بودند و مهارت هایی داشتند که به آنها اجازه می داد تا درآمد حاصل از حرمسرا را چند برابر کنند.

بعضی از تزئینات حرم کاخ توپکاپی که هنوز بر جای مانده اند مربوط به زنانی است که در قرن شانزدهم آن را اداره می کردند. اما بیشتر این موارد متعلق به قرن ۱۹ و اوایل قرن بیستم می باشد.

زندگی جدید در قصر

کاخ توپکاپی دارای یک کتابخانه و بایگانی قابل توجه است که مجموعه ای از ۳۰۰۰۰۰ اسناد و مدارک را در خود جای داده است. باغ های کاخ توپکاپی با گیاهانی مانند سنبل، گل رز، لاله و … هنوز وابسته به سنت های عثمانی تزئین شده اند.

زمانی که کاخ توپکاپی به موزه تبدیل شد، برای اولین بار در تاریخ، به روی عموم مردم بازگشایی شد. این موزه حاوی گنجینه های بسیار از اشخاصی است که بیش از ۴۰۰ سال در آن زندگی می کردند. مجموعه قابل توجهی که در خزانه داری آن وجود دارد تنها بخش کوچکی از کلکسیونی که در انبار پنهان شده است، محسوب می شود.

به استثنای پرتره ها، جواهرات و لوازم شخصی که به سلاطین و خانواده هایشان تعلق داشتند، این نمایشگاه شامل عتیقه جات مقدس، از جمله مصنوعات مربوط به حضرت محمد (ص) می شود. کاخ توپکاپی امروزه، در تمام طول سال پذیرای گردشگران از سراسر دنیاست.

این کاخ به مرکزی برای کسب علم و دانش مربوط به امپراطوری عثمانی تبدیل شده است. افرادی که می خواهند تصور کنند زندگی در میان دیوارهای کاخ توپکاپی چگونه پیش می رفته، باید حتما از این مکان باشکوه دیدن نمایند.

اقلام بسیار ارزشمندی در کاخ توپکاپی نگهداری می شوند. یکی از موزه های موجود در این مجموعه خانه منزلگاه بزرگترین الماس های جهان است. اسپون میکر ” Spoonmaker’s Diamond”.

چرا بسیاری از سلاطین عثمانی به قتل می رسیدند؟

بهترین راه برای کشتن پادشاه چه بود؟

موزه توپکاپی در شب مملو از آرامش است. اما زمانی که سلاطین عثمانی در آن زندگی می کردند، خواب راحت نداشتند.

یک وزیر خائن، همسری حسود یا فرزندی جاه طلب، ممکن بود دلایل زیادی برای کشتن سلطان داشته باشند. در تاریخ امپراطوری عثمانی ۱۹ تن از سلاطین به قتل رسیدند.

در لیست پربازدیدترین جاذبه های گردشگری استانبول کاخ توپکاپی بعد از ایا صوفیه شماره ۲ را از آن خود ساخته است. کاخ از ساعت ۹ صبح تا ۵ بعد از ظهر باز است. اما در روزهای سه شنبه تعطیل است. برای بازدید از حرم باید هزینه جداگانه پرداخت کنید.

تماشا کنید :