انواع صنایع دستی ایران و ویژگی هایشان

ویژگی ها و انواع صنایع دستی ایران 

   تعریف صنایع دستی

صنایع دستی به مجموعه ای از هنرها و صنایع گفته می شود که عمدتا با استفاده از مواد اولیه ی بومی و انجام قسمتی از مراحل اصلی ی تولید به کمک دست و ابزار دستی موجب تهیه و ساخت محصولاتی می شود که در آن ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر سازنده به نحوی تجلی یافته است و همین عامل وجه تمایز اصلی این نوع محصولات از مصنوعات مشابه ماشینی و کارخانه ای است.

ویژگی های صنایع دستی ایران

• انجام بخشی از مراحل اساسی تولید توسط دست و ابزار وسایل دستی
• حضور موثر، خلاق و تعیین کننده ی آسان در تولید هر محصول
• تامین مواد اولیه از منابع داخلی
• داشتن بار فرهنگی (استفاده از نگاره ها و رنگ آمیزی های بومی و سنتی)
• عدم تشابه فراورده های تولیدی با یکدیگر
• دارا بودن ارزش افزوده بالا
• قابلیت توسعه در مناطق مختلف
• قابلیت انتقال فنون طبق روش استاد و شاگرد

صنایع دستی ایران به لحاظ تنوع در راس همه ی ممالک جهان قرار دارد

انواع صنایع دستی ایران

1. بافته های داری (فرش دستبافت) که شامل:

• قالی: قالی تمام پشمی، پشم ابریشم، کرک ابریشم، گل ابریشم، ابریشمی، تمام ابریشمی

• گلیم: دورو (ساده، پودبافت و تخت بافت) ، یک رو (سوماک، پود پیچ و سوزنی)، یک رو با ترکیبی از بافت های قالی و گلیم همچون گلیم نقش برجسته ی ایلام.

۲. دست بافته های دستگاهی (نساجی سنتی) که شامل:

• جاجیم و جاجیم مانندها (جاجیم، جاجیمچه، گلیمچه ی متکاذین، چنته، موج، ماشته و اهرامی)

• پلاس
• پارچه ها

الف. پارچه های فاخر مانند: زری، مخمل، مخمل نقش برجسته، ترمه، دارایی، پارچه ی ابریشمی بافت کلات نادری، پارچه ابریشمی بافت قاسم آباد رودسر و شال

ب. سایر پارچه ها مانند: عبا، برک کرباس، متقال، ارمک، شمد، شعر، احرامی، چادرشب، روفرشی، پرده ای و …

۳. رودوزی های سنتی که شامل:

• دوخت روی پارچه: سوزن دوزی، پته دوزی، بخارادوزی، نقش دوزی، نوار دوزی، ملیله دوزی، گلابتون دوزی، خوس دوزی، زرتشتی دوزی، قلاب دوزی

زرتشتی دوزی

گلابتون دوزی

• دوخت داخل پارچه: چشمه دوزی، سکمه دوزی
• الحاق مواد دیگر به پارچه: قیطان دوزی، ده یک دوزی، پیله دوزی، آجیده دوزی، منجوق دوزی، پولک دوزی، سکه دوزی، زغره دوزی، نقده دوزی، تکه دوزی

نقده دوزی

۴. هنرهای فلزی که شامل:

دواتگری، حکاکی روی فلز، قلمزنی، مشبک کاری، ملیله کاری، زرگری، کوفته گری (طلاکوبی، نقره کوبی، مس کوبی)، چلنگری، ریخته گی، زیور سازی، آثار فلزی ترکیبی

۵. میناسازی که شامل:

مینای نقاشی، مینای خانه بندی، مینای مرصع

۶. سفالگری که شامل:

• سفال بدون لعاب (سفالگری با دست، چرخ کاری، نقش برجسته سفالی)

• سفال لعاب دار (سفال دوغابی، لعاب سازی، نقاشی روی لعاب، نقاشی زیر لعاب)
• کاشی (هفت رنگ، معرق، زرین فام، مینایی، معقلی)
• سفال مینایی
• سفال زرین فام
• خرمهره (که تنها در دو کارگاه و در شهر قم توید می شود)

• بدل چینی

۷. آبگینه که شامل:

• انواع شیشه گری

۸. هنرهای مرتبط با چوب که شامل:

خراطی، کنده کاری، سازسازی، آروسی سازی، مشبک کاری، گره چینی، سوخت روی چوب، درود گری، نازک کاری چوب، معرق-منبت، معرق چوب،

منبت کاری

خاتم سازی

۹. هنرهای مرتبط با سنگ که شامل:

سنگ تراشی

خراطی سنگ، معرق سنگ، حکاکی سنگ، مرصع

مشبک سنگ

فیروزه کوبی

۱۰. نگارگری که شامل:

• نگارگری کتاب و مرقعات (تذهیب، تشعیر و گل و مرغ)
• طراحی سنتی (طراحی قالی و گلیم، طراحی قلمی، ترسیمات ناخنی، گره کشی)

۱۱. چاپ های سنتی که شامل:

• چاپ روی کاغذ (سنگی)
• چاپ روی پارچه (قلمکار، کلاقه ای یا باتیک، گره خورده یا دارایی)

۱۲. حصیر بافی که شامل:

بوریا بافی، چیغ بافی، مروار بافی، بامبو بافی

۱۳. نمد مالی

۱۴. پوستین دوزی

آثار چرمی که شامل:

• سراجی و حکاکی روی چرم

۱۵. رنگ سازی سنتی که شامل:

رنگ های گیاهی، حیوانی، معدنی، شیمیایی، مرکب سازی

رنگرزی سنتی که شامل:

رنگرزی سنتی روی کاغذ، چوب، پشم، ابریشم، پنبه می باشد.

منبع: کتاب شناخت صنایع دستی ایران، حسین یاوری